Bà nội kể, bà tìm thấy thấy Quốc công phu nhân và hai đứa trẻ trong ngôi miếu đổ nát trong thành.

Trải qua cú sốc lần này, Quốc công phu nhân bị bệnh nặng. Bà nội chi rất nhiều tiền, tìm đến ba thầy thuốc trên thị trấn để điều trị cho ngài ấy, bệnh của ngài ấy vẫn không khá lên.

Không vì gì cả, chỉ vì ngài ấy muốn chết, không chịu uống thuốc.

Những thuốc quý kia do ngài ấy tặng gia đình tôi, bây giờ ngài ấy không chịu uống, quý hơn nữa cũng có tác dụng gì đâu?

Mắt thấy ngài ấy sắp tắt thở, bà nội hạ quyết tâm, cầm một cành cây dính phân trong nhà xí đến.

Bà nội cau mày đặt cành cây dưới mũi Quốc công phu nhân, quả nhiên trong nháy mắt, Quốc công phu nhân há miệng nôn không ngừng.

Bà nội nhanh nhẹn một tay ôm vai ngài ấy, tay còn lại nhân lúc ngài ấy thở dốc, trút cả bát thuốc thẳng vào cổ họng.

- Xin lỗi Quốc công phu nhân, già này biết ngài không muốn sống. Nhưng ngài phải sống chứ, ngài còn cháu trai cháu mà! Hai đứa nó mới tí xíu thế này, bây giờ cả nhà ngài Hoàng đế không vui, ngài không cố sống tiếp lấy ai che chở hai đứa nhỏ. Ngài là một người bà, không thể chỉ nghĩ đến bản thân.

Bà nội vừa , vừa xoa ngực Quốc công phu nhân:

- Cháu của ngài xinh xắn như em bé trong tranh tết, nếu bị bọn buôn người bán vào thanh lâu thì sao? Còn đứa cháu trai kia, có khác gì kim đồng bên cạnh Bồ tát không? Ngài nhẫn tâm để nó vào nhà người khác người hầu, bị người ta bắt nạt sao?

- Già này lớn hơn ngài vài tuổi, việc đời chưa biết mấy cũng ăn hơn vài cân muối. Nông dân bọn tôi có câu thô tục, còn núi xanh sợ gì thiếu củi đốt. Tôi ngài hay, tôi biết xem tướng, tôi ngài còn phúc phận sau này mà.

Cũng không biết nhờ thuốc, hay nhờ mấy câu thuyết phục của bà nội mà bắt đầu từ hôm đó, bệnh của Quốc công phu nhân bắt đầu đỡ hơn.

Đến đầu mùa đông, ngài ấy đã có thể ngồi trên tảng đá ngoài sân tắm nắng, uống nước lá thuốc.

Cặp sinh đôi của phủ Quốc công, bé trai tên là Đỗ Chi An, bé tên là Đỗ An Chi, chỉ kém Thu Muội một tuổi.

Tôi nhớ năm đó gặp Chi An trong phủ Quốc công, nó là đứa bé rạng rỡ hay , bây giờ thu mình ít , cả ngày mặt ủ mày chau.

Còn An Chi dưới ảnh hưởng của Thu Muội, trở thành một bé nghịch ngợm quậy . Có hôm, tôi còn thấy con bé xách gậy đi đánh nhau với mấy thằng nhóc trong thôn.

Nhưng mà lễ nghi dạy từ nhỏ hai đứa nó vẫn chưa quên. Từ khi đến nhà tôi, mỗi lần ăn cơm phải chờ người lớn có mặt đông đủ, hai đứa trẻ mới chịu đũa.

Cha tôi ấy à, là người quái dị hết biết. Trong mắt ông chỉ có việc đồng áng, một khi xuống ruộng là mải đến quên cả cơm nước.

Nhưng hai đứa nhỏ lại cố ý chờ ông về. Cha không về, tụi nhỏ không chịu ăn cơm. Cha tôi vì thế cũng ngại, mỗi ngày đến giờ cơm đều tự giác rửa tay sạch sẽ, ăn vị trước bàn ăn.

Bà nội thường chê cha tôi với Quốc công phu nhân:

- Quốc công phu nhân, ngài xem đứa con cứng đầu như lừa của tôi này, hừ!

Quốc công phu nhân không vui xua tay:

- Nói mấy lần rồi mà, chị đừng gọi em là Quốc công phu nhân nữa. Chị lớn hơn em mấy tuổi, cứ gọi em là em cả thôi, hoặc gọi tên của em. Tên em là Mã Ngọc Hoa, về sau để lũ trẻ gọi em là bà Mã là .

Bà nội ngượng ngùng, lại có chút hâm mộ:

- Vậy sao ? Thân phận ngài là gì, thân phận tôi là gì. Mỹ ngọc hoa quý, một cái tên thật hay.

- Đừng mấy lời này nữa mà, - Quốc công phu nhân cũng hiếu kỳ hỏi, - Chị, chị tên là gì?

Bà nội gượng gạo mở miệng:

- Lý Đại Hoa.

Quốc công phu nhân nhếch miệng:

- Cũng dễ nghe.

Nhà tôi có ba phòng, hai phòng ngủ, một phòng bếp.

Bây giờ cả nhà có chín người, cha mẹ và Đông Bảo ngủ ở phòng phía tây, bà nội, bà Mã, tôi, Thu muội và cặp song sinh ngủ ở phòng đông.

May mà phòng đông có một cái giường đất rất rộng, bằng không đúng là không có chỗ ngủ.

Lần đầu nằm giường đất, cặp song sinh cũng ra chút chuyện hài hước.

Tụi nhỏ vốn chưa ngủ trên giường đất bao giờ, buổi tối nóng đến mức kêu “cháy mông rồi”. Hai đứa nhỏ da mỏng thịt mềm này, lưu lạc đến chốn thôn dã, cái mông cũng phải chịu tội.

Sau đó, cha không dám hun nóng giường đến nữa.

Tấm lòng tri ân báo đáp nhiệt của cha, không phải ai cũng chịu nổi.

Phủ Quốc công bị khám xét đột ngột, ba bà cháu bà Mã đến quần áo để thay cũng không có.

Bà nội lấy mấy bộ quần áo phủ Quốc công tặng mấy năm trước ra sửa lại cho họ mặc tạm. Tuy quần áo cũ vật liệt tốt, mặc lên người chắc chắn dễ chịu, cũng trông phú quý hơn nhiều.

Nhưng bà Mã kiên quyết từ chối.

- Bây giờ chúng tôi là người nghèo khó, ăn mặc đẹp dễ bị người ta ý. Về sau nhà mình sống thế nào, ba bà cháu tôi sống như .

Cuộc sống ở thôn Đào Thủy thực ra rất khổ.

Ở đây mỗi ngày chỉ có hai bữa cơm, mỗi bữa chỉ có bánh màn thầu bột thô, cháo loãng và dưa muối.

Rau dưa tươi thật ra cũng có, nông dân tiết kiệm, mặc dù thu hoạch cũng phải để dành mang lên trấn bán.

Còn thịt ấy à, hờ hờ, ngày thường thì đừng mơ.

Nhưng khi ba bà cháu bà Mã đến thôn Đào Thủy, cha tôi lên núi săn hai con thỏ hoang.

Đêm đó, cả nhà tôi sung sướng ăn một nồi canh thỏ rừng, bà Mã tiếc của đến ngứa răng.

- Trời ơi, đúng là đang ăn bạc mà!

Thu Muội tham ăn, nó vừa gặm đầu thỏ vừa phản bác:

- Bà Mã ơi, hai con thỏ này cũng chỉ bán mấy chục văn tiền thôi.

- Mấy chục văn tiền không phải tiền à? Chậc!

Không biết từ bao giờ, bà Mã còn giữ của hơn cả bà nội.

Đột nhiên có thêm ba miệng ăn, trong đó còn có hai đứa trẻ đang tuổi ăn tuổi lớn, áp lực của cả nhà rất nặng.

Đến lúc nông nhàn, cha tôi không ngừng lên núi đốn củi săn thú, may mắn cũng bắt gà rừng, thỏ rừng hoặc hươu rừng.

Mẹ tôi nhận giặt quần áo cho mấy nhà giàu trên thị trấn. Mỗi bộ quần áo kiếm ba văn tiền, mùa đông nước giếng rất lạnh, mỗi ngày tay của mẹ đều sưng vù như củ cải.

Bà nội cũng không nhàn rỗi, lúc thì sửa quần áo, lúc lại khâu giày. Hết cách rồi, trong nhà có năm đứa trẻ, không thể để tụi nó mặc quần áo rách trên hở dưới ra ngoài.

Là chị cả trong nhà, thấy người lớn đều bận rộn, tôi bèn dẫn lũ trẻ lên núi nhặt hạt thông để bán, mấy người nhà giàu đều thích món này. Nhặt hết hạt thông, bọn tôi lại ngồi trên đầu giường đất ấp trứng, chờ mùa xuân sang năm sẽ có rất nhiều trứng gà để ăn.

Cả nhà bận đầu tắt mặt tối, chỉ có bà Mã là rảnh, chuyện này bà ấy đứng ngồi không yên.

- Chị này, em lại thành kẻ ăn không ngồi rồi rồi. Không , hôm nay chị phải tìm cho em việc để .

Bà Mã mặc áo khoác bông, ngồi trên đầu giường than vãn với bà nội.

Bà nội nhấc cái cổ đau nhức lên, chần chừ một lúc lâu mới mở miệng:

- Hay là em đi dạo trong thôn, hỏi xem có ai muốn bán đất không? Cha Xuân Muội năm sau muốn chọn thêm giống cây.

- Được ! Chuyện này cứ để em!

Bà Mã đút tay trong tay áo, xoay người đi mất. Kể cũng lạ, bà ấy trước vốn ốm yếu, bây giờ mỗi ngày cơm nước thô lậu, lại có thể đi nhẹ như bay.

Cũng phải , bà Mã nửa đời sống trong nhung lụa, mười ngón tay không dính nước xuân. Nhưng nhờ tính xởi lởi hoạt ngôn, nhân duyên ở thôn Đào Thủy cũng không tệ.

Chỉ mấy ngày sau, bà ấy với bà nội, trong thôn có ba nhà muốn bán đất, tổng cộng có mười hai mẫu, ba lượng bạc một mẫu. Chỉ cần đến nhà ký khế ước là .

Bà nội giật mình há hốc mồm:

- Mười hai mẫu? Vậy là ba mươi sáu lạng bạc. Nhà mình, nhà mình không mua nổi đâu.

Bà Mã ngẩn ra:

- Hả? Vậy em đi mặc cả nhé?

Mặc cả thì , mười hai mẫu nhà tôi quả thật không mua nổi, bây giờ vét hết bạc tích trữ trong nhà ra cũng chỉ có hơn ba mươi lạng.

Cuối cùng, cha tôi cắn răng chỉ mua năm mẫu đất, mỗi mẫu hai lạng tám tiền, coi như mua rẻ.

Tháng mười một, thôn Đào Thủy đón trận tuyết rơi đầu tiên. Thu Muội và An Chi sung sướng ra ngoài chơi ném tuyết với đám trẻ con. Chi An thì lặng lẽ ngồi một mình, cầm cành cây khô tập viết chữ trên mặt tuyết.

Tôi không biết chữ, cũng thấy chữ nó viết rất đẹp.

Ngày xưa là đích tôn của phủ Quốc công, nó cưng chiều cao quý cỡ nào, bây giờ lại phải mặc áo bông cũ vá chằng vá đụp ngồi ngồi dưới đất viết chữ trên tuyết, đến cây bút lông rẻ nhất cũng không có. Nhìn bóng người nhỏ bé, độc của thằng bé, mũi tôi cay xè, suýt nữa không nén nước mắt.

Nửa tháng sau là sinh nhật của cặp sinh đôi, tôi hì hì cúi đầu hỏi tụi nó:

- Nói chị cả nghe, hai đứa muốn quà sinh nhật gì nè?

Đúng như tôi nghĩ, Chi An lắc đầu, không muốn gì cả.

Tôi lại quay sang hỏi An Chi, con bé cũng ngại ngùng :

- Chị cả, em muốn ăn bánh vừng trong phủ Quốc công.

- Được!

Tôi vui vẻ đồng ý, sau đó đến tìm bà Mã.

Không tìm không . Dù là bánh vừng bình thường hay bánh vừng trong phủ Quốc công, tôi đều không biết .

Bà Mã nghe xong nhất thời nổi giận:

- Con nhóc này vẫn khó chiều như . Nó tưởng bánh vừng dễ lắm đấy à?

Tôi vội hỏi:

- Bà ơi, chỉ là cái bánh thôi mà, khó lắm sao ạ?

- Khó thì không khó, phải có lò nướng với nhiệt độ thích hợp mới .

- Cái này dễ mà, cháu nhờ cha cháu đào đất đắp một cái là .

Bà Mã xua tay:

- Vậy sao , ăn có một bữa thôi, không cần khổ như thế.

Tôi :

- Có gì đâu, nhà mình nhiều trẻ con, lẽ nào chỉ có mình An Chi muốn ăn? Đông Bảo, Thu Muội đứa nào cũng thèm, cũng muốn ăn thử đấy ạ.

Tôi thuật lại cách lò đất bà Mã chỉ cho cha. Chỉ trong một ngày, cha tôi dùng đất sét và gạch mộc đắp xong một chiếc lò dáng nửa hình tròn.

Tôi thật sự nghi cha tôi mang mệnh thổ. Chứ không, sao bình thường thì khù khờ, mà cứ đụng chuyện đất cát đồng ruộng lại lanh lẹ thế.

Mẹ tôi sau khi sinh Đông Bảo đã để lại mầm bệnh, từ lúc tuyết rơi đến giờ không đi giặt quần áo nên tôi nhận việc thay mẹ.

Cứ ba ngày mẹ lên thị trấn một lần, mỗi lần nhận từ nhà giàu mười bộ quần áo, giặt sạch phơi khô xong thì giao lại cho người ta. Mỗi lần kiếm ba mươi văn tiền.

Tôi còn trẻ khỏe nên mỗi lần lấy đến ba mươi bộ quần áo, giặt phơi bất kể ngày đêm, kiếm chín mươi văn tiền.

Túi tiền dư dả chút, tôi đến thư viện Cô Trúc trong thị trấn gặp Thủy Sinh.

Anh Thủy Sinh là con thứ hai nhà bác lý chính, hiện đang học ở thư viện Cô Trúc, là người rất hiền hậu.

Nghe tôi kể cần tìm người chép sách, ấy đồng ý ngay:

- Việc này dễ thôi, trong thư viện cũng có nhiều người gia cảnh bần hàn, đang lo không biết kiếm học phí ở đâu. Tiền công chép sách mỗi quyển là hai mươi văn, em muốn lấy mấy quyển?

Tôi dùng bàn tay sưng vù như củ cải lấy ra một trăm năm mươi văn tiền đưa cho ấy:

- Anh Thủy Sinh, em muốn lấy bốn quyển sách vỡ lòng cho trẻ con sáu, bảy tuổi. Tiền dư thì tìm giúp em ít giấy bút giá rẻ, cũ hay hỏng chút cũng không sao, còn dùng là .

- Được, em chờ tin của nhé.

Anh Thủy Sinh tay chân nhanh nhẹn, lần sau tôi đến gặp ấy thì đồ đạc đã đến tay rồi.

Tôi như nhặt báu vật, trong lòng sung sướng cứ như sắp phát tài.

Lúc ở thị trấn, tôi còn tiện thể mua một túi bột mỳ, một túi vừng, một bình đường trắng cùng dầu, gia vị bà Mã đã dặn. Về đến nhà, giặt quần áo xong, tôi bắt đầu thử bánh vừng.

Trong mấy hôm tôi bận rộn, cha đã đốt lò trước mấy lần, bây giờ nhiệt độ hay độ ẩm đều phù hợp.

Dưới chỉ dẫn của bà Mã, tôi nhào bột, chờ lên men, pha dầu, thêm đường, nặn bánh, rải muối, phết dầu, thêm nhân vừng sau đó cẩn thận bỏ từng cái bánh vào lò nướng.

Cũng may tôi có chút thiên phú nấu nướng, mẻ bánh vừng đầu tiên cả nhà khen ngợi.

Nhất là An Chi, con bé phấn khởi hoa tay múa chân, ăn nhiệt đến nỗi vừng dính cả lên mặt.

- Chị cả, bánh vừng chị còn ngon hơn đầu bếp phủ Quốc công .

Thu Muội đắc ý:

- Tất nhiên rồi, dưa muối chị cả cũng ngon nhất thôn Đào Thủy đấy.

Tôi kéo bím tóc nó:

- Đừng tưởng là chị sẽ bánh hồng cho em nhé.

Đôi mắt An Chi sáng rực:

- Bánh hồng? Em muốn ăn, em cũng muốn ăn.

Đông Bảo chưa sõi, cũng thèm ăn đập tay lên bàn:

- Ăn, ăn, ăn…

Chỉ có Chi An ngoan ngoãn ngồi nhai kỹ nuốt chậm, nhã nhặn lễ phép, mặt mày có nét rụt rè của công tử thế gia.

Chi An à…

Tôi thở dài trong lòng, đứa bé này, tâm tư hơi nặng.

Hôm sinh nhật cặp sinh đôi, tôi trịnh trọng đặt sách và giấy bút vào tay Chi An, quả nhiên bị đoán trúng tâm sự, trong mắt nó lộ ra ánh sáng vui mừng.

- Chị cả.

Giọng thằng bé nghẹn lại, có vẻ sắp khóc đến nơi.

Tôi vỗ vai nó, xót xa :

- Sách là bản chép lại, giấy bút hơi cũ, bây giờ em dùng tạm. Chờ sang năm mùa xuân hoa nở, chị cả dẫn em đến thư viện Cô Trúc nhập học.

- Gì cơ?

Mọi người trong nhà kinh ngạc tôi.

Tôi nghiêm túc gật đầu:

- Con đã hỏi Thủy Sinh rồi, học phí một tháng của thư viện Cô Trúc là một lạng bạc, nếu học ngoại trú tự mang thức ăn thì chỉ cần tám trăm văn tiền, còn giấy bút, băng mùa hè, than mùa đông thư viện sẽ bao. Bà nội, bà Mã, cha, mẹ, tuy bây giờ phủ Quốc công sa sút biết đâu về sau quật khởi . Chi An là đích tôn của phủ Quốc công, nếu có ngày đó, chẳng lẽ lại để nó thất học? Nên nhất định nó phải đi học. Chuyện tiền bạc mọi người đừng lo, ngày trước Thiếu phu nhân tặng con một hộp đồ trang sức, có thể đổi lấy chút bạc. Kể cả không đủ đi nữa, nhà chúng ta có ruộng đất, con có thể bán bánh vừng, không lo không nuôi nổi một người đi học.

Trong phòng yên tĩnh, tiếng khóc nghẹn ngào của bà Mã vang lên.

- Xuân Muội! - Bà ấy nắm chặt lấy tay tôi, - Làm khó con suy nghĩ chu toàn cho Đỗ gia chúng ta. Bà không ngờ con là đứa trẻ nhân hậu như . Bà…

Lời chưa hết, bà ấy đau lòng bật khóc to.

Bà nội ôm bà ấy, cả hai cùng khóc:

- Xuân Muội đúng, mấy người lớn chúng ta nuôi Chi An mà. Chi An là đứa bé ngoan…

- Chị , lòng em đắng lắm…

- Chị biết, chị biết mà, không cần ra đâu.

Ba bà cháu bà Mã lấy thân phận người thân của gia đình tôi, sống ở thôn Đào Thủy đã nửa năm, đây là lần duy nhất tôi thấy bà Mã khóc.

Bà ấy là con cả của quan Thượng thư, mười lăm tuổi đã gả cho Hưng Quốc công, đôi bên tương kính như tân mấy chục năm.

Nhưng hôm nay, chồng, con trai và con dâu của bà đều bị Hoàng đế nghi ngờ, bị đày đến nơi biên cảnh lạnh giá.

Hưởng vinh hoa phú quý nửa cuộc đời, nhân từ hiền hậu giúp đỡ kẻ nghèo hèn hoạn nạn, không ngờ lúc gia cang sụp đổ, cũng chỉ có một gia đình nông dân nghèo chịu chìa tay giúp đỡ ba bà cháu.

Chẳng lẽ người trên đời đều lòng lang dạ sói sao?

Tôi không hiểu, cũng không muốn hiểu.

Tôi chỉ biết, tôi là chị cả trong nhà. Trên có bà nội già cả, dưới có đàn em thơ, tôi phải mau kiếm tiền phụ giúp gia đình mới .