1.

Năm 1985, tôi mười ba tuổi, trong nhà xảy ra một chuyện lớn: dì ruột từng ngồi tù của tôi thả ra.

Khi bố tôi quyết định đón dì về, cả làng đều rùm beng.

Ông trưởng thôn đến nhà khuyên nhủ:

“Anh Tường à, làng mình từ trước đến giờ chưa từng có ai ngồi tù, mà đưa dì ấy về thì cả làng mất mặt.”

Bà nội từ nhà bác cả sang, vừa đi vừa chửi:

“Con hư hỏng dám trốn hôn, đáng ra nên ch/ết rục xương ngoài đó, rước cái của nợ này về nhà gì? Nhà thừa tiền thì đem đi báo hiếu cha mẹ, đừng rước thêm phiền phức!”

Đến cả mẹ tôi cũng đập bàn quát:

“Lâm Quốc Tường, nếu dám đón ta về, tôi sẽ không sống chung với nữa!”

Chỉ có bác bí thư thôn là lặng lẽ dúi vào tay bố tôi tờ năm đồng:

“Lâm Mai không dễ dàng gì, cả nhà này chỉ có là còn nhớ đến nó. Cầm lấy, dẫn nó đi ăn món gì ngon ngon.”

Tôi trốn trong bếp, cảnh nhà cửa hỗn loạn, lòng thầm mong bố sẽ đổi ý.

Nhưng cuối cùng ông vẫn cầm theo một miếng đậu phụ rồi rời đi.

Mẹ tôi vừa khóc vừa thu dọn đồ đạc, kéo theo em trai tôi, Lâm Việt, về nhà ngoại.

Trước khi đi, mẹ quay sang tôi cảnh cáo:

“Mày ở lại trông bố mày. Cô ta mà ăn đến một hạt cơm nhà này, tao về xử lý mày.”

Tôi lí nhí gật đầu, biết rõ mẹ không muốn dẫn theo tôi vì mang cả hai đứa con về ăn ké thì sẽ càng khó chịu hơn.

Nhà vắng tanh, tôi chỉ dám nấu chút cháo cầm hơi qua bữa trưa.

Sau đó cầm chổi quét dọn sân cho đến tận tối.

Khi trời đã sẫm đen, bố mới về, dẫn theo một người phụ nữ vừa lạ vừa quen.

Đó chính là dì ruột tôi, Lâm Mai.

Lần cuối cùng tôi nghe đến tên dì là hai năm trước, khi dì người đến báo tin dì phải vào tù, hỏi gia đình có ai muốn đến thăm không.

Dì mặc một chiếc áo sơ mi đỏ rực, tóc uốn lọn nhẹ gài sau tai, trông xinh đẹp lạ thường, khác hẳn với các thím trong làng lúc nào cũng xuề xòa, tối tăm.

Nhưng sắc mặt dì lạnh lùng, ánh mắt quét khắp ngôi nhà tranh dột nát, không kiêng nể buông lời:

“Cái nhà rách nát này, đến cái mái ngói còn không lợp nổi. Lâm Quốc Tường, sống đúng là vô tích sự.”

Mắng xong, dì quay sang tôi hỏi:

“Cháu là Tiểu Tuyết? Mẹ với em cháu đâu?”

Bố tôi đỡ lời:

“Ra gọi mẹ và em con ra đây đi, dì mua bánh bao nhân thịt về cho cả nhà, mau nóng lên chia nhau ăn đi.”

Tôi liếc bố, nhỏ giọng đáp:

“Mẹ không ở nhà, mẹ và em trai về nhà ngoại rồi.”

Vẻ mặt bố lập tức trùng xuống, ông ngập ngừng lấy từ túi ra một chiếc bánh bao:

“Vậy con hâm nóng một cái mà ăn, con lại để dành cho em trai. Mai bố sẽ qua đón mẹ và em về.”

Dì tôi bố tôi, lập tức rút ra ba cái bánh bao:

“Lâm Quốc Tường, còn biết nghĩ không? con bé mới mười ba tuổi, đang tuổi ăn tuổi lớn mà định cho nó ăn có mỗi một cái bánh bao? Em là người mua bánh bao này, cũng cần phải tới lượt quyết định à?”

Chỉ với ba cái bánh bao nhân thịt ấy, tôi lập tức quý người dì này.

2.

Học phí một học kỳ cấp hai là năm đồng, bằng nửa tháng lương của bố tôi ở lò gạch. 

Trong làng, con đều không học cấp hai.

Dì không gì thêm, ăn hết hai cái bánh bao cùng với bát cháo. 

Đang ăn dở thì bố tôi cúi đầu, ủ rũ trở về, sau lưng không có mẹ và em trai.

Dì nuốt nốt miếng cuối, lau miệng, thản nhiên :

"Không về thì thôi, em có cách để chị ta tự cầu xin mà về."

Rồi dì chỉ vào tôi:

"Con bé mấy hôm tới cứ để theo em, em dẫn nó đi."

Bố tôi trợn mắt:

"Em vừa ra tù, đừng bậy bạ nữa. Đừng kéo con nít vào."

Dì cũng trừng mắt lại:

"Anh có muốn vợ quay về không? Muốn thì đừng nhiều."

Bố tôi rất muốn, thế nên dì tôi đã thành công đưa tôi đi.

Dì chọn một cái thúng trống có nắp trong nhà rồi dẫn tôi đi bộ một đoạn rất xa, mãi mới đến bến xe buýt ở thị trấn.

Chiếc xe ấy tôi cả đời không quên . 

Vỏ ngoài xanh trắng, thân xe dài, loại xe mà trước giờ tôi chỉ có thể đứng .

 Thế mà hôm ấy tôi lần đầu bước lên. Hai hào tiền vé, 26 chỗ ngồi.

Tiền vé bằng nửa cân thịt lợn, nên xe không đông lắm. 

Chúng tôi tìm hai chỗ ngồi liền nhau, dì bảo tôi ngồi sát cửa sổ.

Dì :"Trên đường cứ cho kỹ, không ngủ. Về dì sẽ kiểm tra."

Không cần dì dặn tôi cũng tự mình biết.

Vì thành phố đấy, tôi chưa bao giờ đi. 

Ngay cả thị trấn cũng chỉ đến vào dịp Tết đôi lần.

Đường đất vàng dần nhường chỗ cho những con đường nhựa phẳng lì, xe dì đông đúc lướt qua. 

Những ngôi nhà hai bên đường cao lớn hệt như trong sách văn miêu tả.

Tôi lén thò tay ra ngoài cửa sổ, cảm nhận làn gió lướt qua từng ngón tay.

Hai tiếng đồng hồ, thoáng cái đã trôi qua.

3.

Chúng tôi xuống xe ở một con hẻm lộn xộn, dì dẫn tôi đi vào trong. Bên trong đông vui, náo nhiệt.

“Tất bông, tất bông, lấy sỉ từ một trăm đôi trở lên.”

“Chậu sứ, năm hào một cái, mười cái trở lên, chỉ bán tám hào.”

“Kẹo lạc, hai đồng một cân, lấy từ hai cân, hai cân trở lên.”

...

Giữa dòng người đông đúc, dì len lỏi qua đám đông, tiến vào một sân nhỏ kín đáo. 

Trong sân có một ông già béo. Dì bỗng hạ giọng :

“Cháu ông Đổng giới thiệu, cần lấy áo sơ mi vải dệt.”

Ông ấy đáp:

“Sáu đồng rưỡi một cái, tối đa ba mươi cái. Muốn lấy thì nhanh, hôm nay hết rồi.”

Dì không chớp mắt, rút từ túi vải ra một xấp tiền dày dìm, đưa hết cho , đổi lại một thúng đầy quần áo.

Những chiếc áo đó, tôi thậm chí không dám chạm vào.

Nhà tôi rất nghèo. Năm nhà chia tài sản, bà nội chia phần cho bác cả, ông nội chia cho bố. 

Nhưng ông nội ốm yếu, tiền chữa bệnh đến lúc ông nội mất đã khiến gia đình nợ nần chồng chất.

Nhà tôi khi mưa thì phải dùng chậu để hứng nước, thịt chỉ dám ăn vào dịp Tết. 

Em trai ăn ba miếng thì tôi mới dám ăn một miếng. 

Tôi cũng không có tiền học cấp hai.

Tôi sợ bẩn những chiếc áo, vì dù dì có bán tôi đi cũng không đủ để đền.

Dì lại đổi chỗ, đưa tôi đến một con phố toàn nhà cao tầng.

Dì cầm một chiếc áo giấu vào trong, rồi đi tới trước tòa nhà đẹp nhất, lượn lờ quanh đó. 

Gặp những người mặc giày da, dì liền tiếp cận, kéo nhẹ một góc áo ra, nhỏ giọng :

“Vải dệt y như trong trung tâm thương mại, họ bán mười hai đồng, ở đây chỉ mười đồng thôi.”

Phần lớn mọi người đều tránh né, đi nhanh. Chỉ có một chị trẻ dừng lại, sờ thử:

“Đúng là giống cái tôi xem hôm qua. Chín đồng, tôi mua.”

Dì vẻ khó xử, :

“Cô này, thật giỏi trả giá. Thôi , đẹp nên tôi mới bán cho đấy.”

Miệng thì , tay dì nhanh chóng rút một chiếc áo từ thúng, trao đổi ngay tại chỗ.

Bán chiếc đầu tiên, dì mới để tôi ngồi ở một con hẻm gần đó, căn dặn: 

“Thấy chưa, đây gọi là buôn bán. Giờ dì còn phải đi bán tiếp. Con ở lại đây trông hàng, nếu thấy ai mặc đồng phục trắng, có quân hàm đỏ thì ngồi lên thúng, là đang chờ người nhà. Nhớ chưa?”

Sau này tôi mới biết, một trăm chín mươi lăm đồng mua áo là toàn bộ tài sản của dì, mà dì dám giao hết cho tôi.

Ngày hôm đó, tôi vừa hồi hộp vừa phấn khích. 

Vừa Lo mất áo, lại vui sướng vì tham gia một thương vụ lớn như .

Có lúc chỉ mười phút, có lúc cả tiếng đồng hồ, dì lại dẫn khách tới mua một chiếc áo. 

Đến tối, chúng tôi bán mười chiếc.

Áo giá sáu đồng rưỡi, bán lại chín đồng rưỡi, lời ba đồng mỗi chiếc. Tổng cộng, dì lời ba mươi đồng – bằng ba tháng lương của bố tôi.

4.

Còn lại hai mươi chiếc áo, chúng tôi thay đổi ba địa điểm, mất ba ngày mới bán hết.

Tôi học cách thách giá trước rồi đợi người ta trả giá, cũng biết rằng những người mặc đồng phục trắng, đeo quân hàm đỏ là cán bộ kiểm tra, chúng tôi phải tránh xa họ.

Ngày cuối cùng, buổi sáng đã bán hết áo, còn nhiều thời gian đến chuyến xe cuối. 

Dì đã mua hai cân kẹo lạc trong khu chợ sỉ rồi dẫn tôi đến cổng một trường học.

Dì đưa tôi cái thúng, chỉ vào góc khuất :

“Thấy góc kia không? Nơi đó là cổng trường, học sinh hay đi ngang qua. Cháu mang kẹo ra đó bán, năm xu một viên, tiền bán là của cháu hết.”

Tôi muốn kẹo đắt thế này, trẻ con gì có tiền mà mua. 

Nhưng những đứa trẻ trạc tuổi tôi, đeo cặp sách, rạng rỡ, tôi cũng muốn thử.

Tôi nhắm vào hai nhỏ nắm tay nhau, rụt rè chìa viên kẹo ra hỏi:

“Kẹo lạc ngon lắm, năm xu một viên, các có mua không?”

Cô bé mũm mĩm hơn sáng mắt lên:“Năm xu thôi à? Rẻ hơn cửa hàng sáu xu rồi! Tớ sẽ mua nhiều rồi để dành!”